Kosmetyki mają rozmaite formy m.in. emulsje (np. krem do twarzy), roztwory (np. tonik, lakier do włosów), zawiesiny (np. podkład pod makijaż). Poszczególne produkty na rynku różnią się składem, właściwości, zastosowanie. Receptury kosmetyków tworzone są tak, aby spełniały oczekiwania konsumentów oraz szereg rygorystycznych wymagań w zakresie bezpieczeństwa, właściwości aplikacyjnych i skuteczności działania.


Jakie funkcje pełnią składniki kosmetyków?

Substancje czynne – dzięki nim kosmetyk ma określone działanie na skórę. Składniki czynne działają na powierzchni skóry  i włosów lub docierają do głębszych warstw skóry. Substancje aktywne stosowane w kosmetykach są to m.in. substancje czynne pochodzenia roślinnego, aktywne peptydy, substancje hamujące działanie wolnych rodników, substancje o działaniu przeciwbakteryjnym, łagodzącym, przeciwzapalnym, złuszczającym itp. Niektóre substancje aktywne mogą wykazywać działanie wielokierunkowe, jak np. witaminy A, E i C.

Substancje bazowe – niezbędne do wykonania kosmetyku, stanowią większość masy kosmetyku. Pozwalają na utworzenie odpowiedniej formy preparatu, wprowadzenie do preparatu substancji czynnych. Niektóre składniki pozwalają na uzyskanie odpowiednich właściwości aplikacyjnych. Najważniejsze substancje bazowe to woda, alkohol i inne rozpuszczalniki, środki powierzchniowo czynne, emulgatory, składniki konsystencjotwórcze, stabilizujące, konserwanty, barwniki i kompozycje zapachowe, silikony. Niektóre substancje bazowe mogą mieć jednocześnie działanie natłuszczające i nawilżające.

Woda – to główny składnik większości kosmetyków. Jest to również składnik bardzo ważny – i wbrew pozorom wcale nie najtańszy. Woda, która jest składnikiem kosmetyków musi mieć odpowiednią czystość. Przynamniej taką, jak woda pitna, ale najczęściej jest dodatkowo oczyszczana i badana pod kątem czystości chemicznej i mikrobiologicznej.

Rozpuszczalniki – rozpuszczają inne składniki kosmetyku, np. substancje aktywne. Najważniejszym i najlepszym znanym rozpuszczalnikiem jest woda. W kosmetykach jako rozpuszczalniki stosuje się także glicerynę, etanol, glikol propylenowy i inne glikole, a także substancje lipidowe, jak oleje i ciekłe woski, np. Isopropyl Myristate.

Substancje powierzchniowo czynne (inaczej spc lub surfaktanty) to substancje, których cząsteczki mają bardzo specyficzną budowę. Spc mają dobre właściwości myjące i usuwają różnego rodzaju zanieczyszczenia. Spc umożliwiają także utworzenie emulsji, układu który składa sie z dwóch niemieszających się ze sobą faz. Niektóre spc stosowane w dużych stężeniach mogą powodować podrażnienia, wysuszenie skóry, szorstkość i zwiększenie przenikania przez skórę innych substancji. Dlatego często stosuje się w kosmetyku mieszaninę kilku różnych spc.Najczęściej stosowanymi spc są Sodium Laureth Sulfate, Cocamidopropyl Betaine, Decyl Glucoside. Ważną grupą substancji powierzchniowo czynnych są emulgatory. Emulgator łączy dwie niemieszające się ze sobą ciecze np. wodę i olej. Powstaje wówczas emulsja, czyli np. krem lub balsam. Przykłady emulgatorów stosowanych w kosmetykach to np: Ceteareth – 12, Ceteareth -20, Sorbitan Stearate, Decyl Glucoside.

Emolienty (substancje lipofilowe, tłuszczowe) składniki, które zmiękczają i wygładzają naskórek. Tworzą na powierzchni skóry hydrofobowy film (tzw. warstwę okluzyjną), który hamuje ucieczkę wody przez naskórek, co poprawia jego elastyczność i nawilżenie. Często stosowanymi emolientami są m.in. wazelina, olej parafinowy, ciekłe woski. Warstwa okluzyjna powstaje w wyniku odparowywania wody z kosmetyku, wówczas kosmetyk przestaje być wyczuwalny na powierzchni skóry. Przykładowe emolienty to: Octyldodecanol, Paraffinum Liquidum.

Hydrofilowe substancje nawilżające – przyciągają i zatrzymują wodę z otoczenia, hamując jej ucieczkę z naskórka. Dzięki temu zwiększają jego nawilżenie i elastyczność. Mogą działać na powierzchni naskórka jak i wnikać do warstwy rogowej. W kosmetyce stosowane są hydrofilowe substancje niskocząsteczkowe takie jak gliceryna i wielkocząsteczkowe np. proteiny.

Humektanty – składnik, który utrzymuje nawilżenie samego kosmetyku, np. gliceryna. Ma za zadanie utrzymać płynną konsystencję.

Zagęstniki – to substancje, które mają na celu otrzymanie odpowiedniej konsystencji preparatu. Przykłady zagęstników: polisacharydy (Xanthan Gum), czy poliakrylany (Carbomer). Zagęstnikami mogą być także składniki tłuszczowe o stałej konsystencji.

Konserwanty – chronią kosmetyk przed rozwojem mikroorganizmów w wyniku zakażenia mikroorganizmami pochodzącymi z naszej skóry i powietrza. Przykładowe konserwanty to np. Imidazolidinyl urea, Ethylparaben, Methylparaben, Iodopropynyl Butylcarbamate, Methylisothiazolinone.